Çocuk Oyun Hakkı

Çocuğun Oyun Hakkı hakkındaki IPA Beyannamesi ilk olarak Kasım 1977'de Uluslararası Çocuk Yılı'na (1979) hazırlık olarak düzenlenen IPA Malta İstişaresinde üretildi. Eylül 1982 Viyana, Eylül 1989'da Barselona'daki IPA Uluslararası Konseyi tarafından revize edildi. IPA Beyannamesi Birlemiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin (20 Kasım 1989’da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen) çocuğun boş zamanlarını değerlendirme, oyun oynama ve kültürel ve sanatsal etkinliklere katılma hakkına sahip olduğunu belirten 31. Maddesi ile bağlantılı olarak okunmalıdır.

OYUN NEDİR?

  • ÇOCUKLAR, dünyanın geleceğinin temelidir.
  • ÇOCUKLAR, tarih boyunca ve tüm kültürlerde her zaman oyun oynadılar.
  • OYUN, beslenme, sağlık, sığınma ve eğitim gibi temel ihtiyaçlarla birlikte tüm çocukların potansiyelini geliştirmek için hayati öneme sahiptir.
  • OYUN, iletişim ve ifade aracıdır, düşünce ve eylemi birleştirir ve çocuklara memnuniyet ve başarı duygusu verir.
  • OYUN, içgüdüsel, gönüllü ve spontandır.
  • OYUN, çocukların fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal olarak gelişmesine yardımcı olur.
  • OYUN, sadece zaman geçirme aracı değil aynı zamanda yaşamayı öğrenme aracıdır.

ENDİŞE VERİCİ EĞİLİMLERİN ÇOCUKLUK ÜZERİNE ETKİSİ

IPA, tüm dünyada gelişen endişe verici eğilimler ve bunların çocukların gelişimi üzerindeki olumsuz etkileri ile derinden ilgileniyor:

  • Toplumların oyunun önemine kayıtsız kalması
  • Okullarda teorik ve akademik çalışmalar üzerine yaptığı aşırı vurgu
  • Hayatta kalma ve gelişim için yetersiz koşullarda yaşan çocukların sayısındaki artış
  • Temel imkânların, uygunsuz konut biçimlerinin ve kötü trafik yönetiminin eksikliği ile sonuçlanan yetersiz çevresel planlama
  • Kültürel geleneklerin bozulması
  • Üçüncü dünya ülkelerindeki kadınların çocuk bakım ve gelişimi ile ilgili temel eğitime erişim eksikliği
  • Hızla değişen bir toplumda hayatın üstesinden gelmek için çocukların yetersiz hazırlanması
  • Toplumlar içindeki çocuklar üzerinde gözetilen farkların artması
  • Çocuk işçiliğindeki ve kabul edilemez çalışma koşullarındaki artış
  • Çocukların savaş, şiddet, sömürü ve yıkımlara sürekli maruz kalması
  • Sporda çocukların sağlıksız rekabeti ve “ne olursa olsun kazanma” üzerine yapılan aşırı vurgu

 

ALINACAK AKSİYONLAR İÇİN ÖNERİLER

SAĞLIK
  • Çocuğun fiziksel ve zihinsel sağlığı için oyun önemlidir.
  • Doğum uzmanları ve veliler için doğumdan itibaren oyunun yararları hakkında programlar oluşturmak.
  • Tüm çocukların sağlığını ve gelişimini teşvik eden temel koşulların (beslenme, sağlıklı yaşam, temiz su ve hava) temin edilmesi.
  • Çocukların fiziksel ve zihinsel sağlıklarını korumak için tasarlanmış topluluk programlarına oyunun dahil edilmesi.
  • Hastaneler ve diğer kurumlar da dahil olmak üzere çocukların tüm çevrelerine oyunun ayrılmaz bir parça olarak dahil edilmesi.
EĞİTİM
  • Oyun, eğitimin bir parçasıdır.
  • Örgün eğitim sistemlerinde oyun yoluyla inisiyatif, etkileşim, yaratıcılık ve sosyalleşme için fırsatlar sunmak.
  • Çocuklarla ve çocuklar için çalışan tüm profesyonellerin ve gönüllülerin eğitiminde oyununun öneminin ve oyun sağlama araçlarının dahil edilmesi.
  • İlkokullarda öğrenmeyi güçlendirmek, katılım ve motivasyonu sağlamak için oyun provizyonunun güçlendirilmesi.
  • Çalışan çocukların resmi eğitim sistemi dışındaki oyun ve öğrenme fırsatlarına erişebilmelerinin sağlanması.
AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR
  • Oyun, aile ve toplum yaşamının vazgeçilmez bir parçasıdır.
  • Oyunun sosyal gelişme ve sosyal bakımın ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmesinin sağlanması.
  • Ebeveynler ve çocuklar arasındaki olumlu ilişkileri güçlendiren tedbirlerin teşvik edilmesi.
  • Oyunun fiziksel, zihinsel veya duygusal engelli çocukları topluluğa entegre etmek için tasarlanmış toplum temelli hizmetlerin bir parçası olduğundan emin olunması.
  • Çocukları kaçırmaya, cinsel istismara ve fiziksel şiddete karşı koruyan güvenli oyun ortamlarının sağlanması.
ŞEHİR PLANLAMA

Yerleşim ve şehir planlamalarında çocukların ihtiyaçları öncelik sahibidir.

  • Çocukların ve gençlerin, kendi çevrelerini ve bu çevrelere erişimlerini etkileyen karar verme süreçlerine dahil edildiğinden emin olunması.
  • Yeni yerler planlarken veya var olan yerleşimleri tekrar düzenlerken çocukların küçük boyutlarının ve sınırlı hareket alanlarının gözetilmesi.
  • Oyun tesisleri ve oyun programları ile hali hazırda var olan bilgileri şehir planlamacıları ve politikacılar ile paylaşılması, bu çevrelerde bilgilerin yayılmasının sağlanması.
  • Yüksek katlı konut binalarının yapılmasına karşı durulması ve yüksek binaların çocuklar ve aileler üzerindeki zararlı etkilerinin azaltılması.
  • Çocukların şehirlerde daha rahat hareket edebilmesinin sağlanması için mahalleler arası güvenli yaya yollarının planlanması, daha iyi trafik kontrolü ve toplu taşıma sistemlerinin geliştirilmesi.
  • Yoksul, gecekondu ve ihmal edilmiş yerleşim yerlerinde yaşayan çocukların yüksek hassasiyetlerinin farkındalığının artırılması.
  • Yasal hükümler yoluyla oyun ve rekreasyon için yeterli ve uygun alanların ayrılması.
BOŞ ZAMAN

Çocuklar boş zamanlarında oynamak için fırsatlara ihtiyaç duyarlar.

  • Çocukların oyun yoluyla aidiyet hislerinin, benlik saygılarının ve keyif duygusunu geliştirebileceği zamanın, mekanın, materyallerin, doğal alanların ve uzmanlar eşliğinde yürütülen programların temin edilmesi.
  • Yaşını, geçmişini ve kültürünü ayırt etmeksizin tüm çocukların insanlar ile etkileşime girmesinin sağlanması.
  • Geleneksel ve yerel oyunların korunmasının ve kullanılmasının teşvik edilmesi.
  • Çocuk oyunlarının ticari amaçla sömürülmesinin, savaş oyuncaklarının ve şiddet/yıkım içerikli oyunların üretimlerinin durdurulması.
  • Spor yapan çocuklar için “birlikte” oynanan oyunların ve adil oyunların kullanımının teşvik edilmesi.
  • Okul öncesi oyun grupları, oyuncak kütüphaneleri ve oyun otobüsü gibi programlar aracılığıyla, özellikle özel ihtiyaçları olan tüm çocuklara çeşitli oyun ortamlarına, oyuncaklara ve oyun materyallerine erişmelerinin sağlanması.
BEYAN

IPA, 1979 Uluslararası Çocuk Yılı’nda yaratılan ivmeyi sürdürmeye ve çocuk yaşamının iyileştirilmesi için bir dünya görüşü yaratmaya kararlıdır ve IPA;

  • maddesinde “Çocuk, eğitim ile aynı amaçlar doğrultusunda oyuna ve rekreasyona yönlendirilmeli; toplum ve kamu yönetimleri çocuğun bu haktan yararlanma olanaklarını artırmaya çaba gösterir” ifadesinin yer aldığı Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesine inanmaktadır ve IPA Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin 31. maddesine olan inancını tasdik eder.
  • Gelişmekte olan ülkelerdeki çocuk nüfusunun, dünyanın toplam çocuk nüfusunun dörtte üçü olduğunu ve eğitim ve okur yazarlık programlarının geliştirilmesine ve çevre yoksunluğunun durdurulmasına yönelik çabaların yoksulların kapasitelerini artıracağını kabul eder.
  • Çocukların tam anlamıyla gelişebilmelerini sağlayacak tüm temel koşulların sağlanmasını temin etmek için ulusal ve uluslararası kuruluşlarla çalışacağını taahhüt eder.
  • Her ülkenin kültür, iklim koşulları, sosyal, siyasi ve ekonomik yapısının ışığında kendi toplumsal ve politik eylemlerini hazırlamaktan sorumlu olduğunu kabul eder.
  • Çocukların ihtiyaçlarını, isteklerini ve arzularını karşılayabilmek için programlar ve hizmetler planlamanın ve geliştirmenin, bu doğrultuda toplumların bu planlama ve geliştirme süreçlerine tam katılımlarının şart olduğunu kabul eder.
  • Birleşmiş Milletler ajansları ve çocuklarla ilgili çalışan diğer ulusal ve uluslararası kuruluşlarla iş birliğini garanti eder.
  • Tüm ülkelere ve kuruluşlara, çocukların sağlıklı gelişimini tehlikeye atan endişe verici eğilimleri önlemek için harekete geçmeye ve planlanmış uzun vadeli programlara öncelik vermeye çağrı yapar.

ÇOCUK OYUN HAKKI

ORGANİZASYON
  • IPA, disiplinlerarası bir sivil toplum kuruluşudur ve oyun imkânlarının geliştirilmesi için uluslararası bir forum ve savunuculuk ortamı sağlar.
  • IPA üyeliği, IPA Çocuğun Oyun Hakkı Beyannamesini onaylayan tüm şahıslara, gruplara veya kuruluşlara açıktır.
  • IPA, bölgesel ve ulusal konferanslar, çalıştaylar, sempozyumlar ve çalışma gezileri düzenleyerek üç yılda bir Dünya Oyun Konferansları düzenliyor. IPA ayrıca PlayRights adlı bir dergi yayınlar ve oyunun tüm yönleri hakkında yayınlar ve görsel-işitsel malzemeler üretir.
  • IPA, Çocuk Oyun Hakkı uygulamalarıyla ilgili meseleler ve sorunlar konusunda ulusal hükümetlere ve Birleşmiş Milletler kuruluşlarına tavsiyeler sunar.
IPA VE BİRLEŞMİŞ MİLLETLER

1971’de IPA Yönetim Kurulu, Birleşmiş Milletler kuruluşlarıyla iş birliği yapmanın önemli olduğuna karar verdi. IPA olarak, ECOSOC (Ekonomik ve Sosyal Konsey) ve UNICEF tarafından tanınıyor ve ilkelerine uygun olarak çalışıyoruz. Yaptığımız çalışmaların kapsamları aşağıdaki gibidir;

  • Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Beyannamesi’nde belirtilen ve artık Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde yer alan Çocuk Oyun Hakkı başta olmak üzere insan hakları odağında çalışıyoruz.
  • Dünyanın dört bir yanından çocuklar ile dayanışma duygusunu taşıyoruz.
  • Barış eğitimini önemsiyoruz. IPA, Birleşmiş Milletler tarafından Barış Elçisi olarak tanıtılıyor.
  • Her bireyin potansiyellerinin maksimumuna ulaşmalarına, kültürlerin korunmasına ve geliştirilmesine ve toplum ve ailenin önemine olan bağlılığımız söz konusudur.

2014 yılında IPA’nın yayınladığı güncellenmiş Oyunun Önemi Beyannamesi için lütfen tıklayınız.